निसर्गाच्या शाळेत शिकताना

मी माझ्या मुलाला शाळेत पाठवत नाही मग तो शिकतोय कसा ???सगळ्यांमध्ये वेगळा दिसून येतोय खरा . हा प्रश्न माझ्यापेक्षा आजूबाजूच्या लोकांना जास्त भेडसावतो. आम्ही काय शिकतो ?कधी  शिकतो?असे बरेच प्रश्न त्यांना पडलेले असतात. आणि हेच प्रश्न मला लिहायला प्रवृत्त करतात. मी माझाच अभ्यास बरेचदा करते. ज्या वाटेवरून जातोय ती वाट ओळखीची किंवा नेहमीची नाही . आम्हीच आपल्या पाऊलखुणा निर्माण करतोय आणि वाट शोधतोय.  तो त्याच्या पद्धतीने शिकण्याचा प्रयत्न करतोय . जेव्हा त्याला प्रश्न पडतात  तो त्याचे उत्तर स्वतःच शोधतो. एखाद्या  विषयात बरेचदा मला तो चुकीचं करतोय अस दिसतं . तेव्हा मला माझ्यावर संयम ठेवावा लागतो. त्याला "तू चुकला ,अस करू नकोस ,असं का केलास " ह्या प्रश्नांचा भडीमार पासून त्याला दूर ठेवणे आणि मागितल्यावरच   मदत करणे  नाहीतर शांत बसून राहणे  हा होमस्कूलिंगचा एक अलिखित नियम आहे. जोपर्यंत एखाद्या गोष्टीपासून त्याला इजा पोहचणार नाही   तोपर्यंत मदत करायची नाही . तो चुकतो ,बरेचदा धडपडतो पण स्वतः उत्तर शोधून काढतो आणि ते बरोबर आहे कि नाही हे पडताळून सुद्धा पाहतो.

इतक्यात आम्ही वारली आर्ट शिकतोय . ते शिकताना वरचा चेहरा छोटा आणि खालची शरीर रचना मोठी एक पाय छोटा आणि एक मोठा असा प्रकार बरेच दिवसांपासून चालू होता . मला माहिती असूनही तो सुधारावा अस मला वाटलं नाही . थोड्या दिवसांनी त्याने वारली आर्ट स्वतः च्या फोटो शी पडताळून पहिले . आपलं कुठे तरी चुकतंय हे लक्षात आलं आणि त्यानेच त्याची  सुधारणा केली . आता ते  चुकीचं चित्र मला परत दिसलं नाही. नुकताच आम्ही सक्षम बाबतीत  शिकलेला एक नवीन धडा सगळ्यांना सांगण्याचा प्रयत्न ह्या ब्लॉग मधून करतेय. 

बाबांना सुट्टी असेल तेव्हा आम्ही कुठे तरी भटकंती करायला निघतो . पुस्तकी विश्व ठाऊक असायलाच हवं पण आजूबाजूला घडणाऱ्या गोष्टी आणि अनुभव माणसाला जास्त शिकवून जातात .या आठवड्याचा विषय होता " सिटी अँड कंट्री साईड .....  ह्यामधील फरक "हाच विषय लक्षात घेऊन आम्ही निघालो . वडगाव निंबाळकर ऐतिहासिक वारसा लाभेलेल  गाव .शिवाजी महाराजांची पहिली पत्नी सईबाई निंबाळकर हीच माहेर .मी बालपणापासून कधी शेतात राहिले नव्हते . माझ्या माहेरी आणि सासरी हक्काची शेती अशी कोणाकडेही नाही आहे . त्यामुळे शेतात राहण्याचं माझं स्वप्न देखील पूर्ण होणार होत. गावापासून दूर असलेली  हिरवीगार शेती आणि मधोमध्ये टुमदार बंगला लागूनच गाईचा गोठा अस एकंदर चित्रात रेखाटल्याप्रमाणे सुंदर कॅनव्हास अनुभवायला मिळणार होत त्यामुळे आम्ही सगळेच आनंदात होतो. एका वडाच्या पाराजवळ येऊन बस थांबली  अनोखळी पाहुणे गावात कोण आले ??म्हणून लोकांची नजर आमच्यावर खिळली शहराचा तिऱ्हाहीतपणा चा स्पर्श अजून गावाला झालेला नाही. त्यामुळे पत्ता शोधयालाही जास्त वेळ लागला नाही. आम्ही आलोय याची बातमी हवेच्या वेगाने काकूंपर्यन्त पोहचली देखील. स्वागताला सजला काकी आणि सुनील काका दोघेही तयार होते. काका जेवढे शांत आणि अंतर्मुखी तेवढ्याच काकू चुणचुणीत  आणि बोलक्या एकंदर अपिरिचित अस वाटलंच नाही. गप्पांचा ओघ आवरल्यानंतर आम्ही फेरफटका मारायला निघालो . सक्षम खूप उत्सुकतेने सगळे बघत होता आणि काका काय सांगत आहे हे ऐकत देखील होता. चिंचेच्या झाडांची असलेली बाग ,त्याच्या खाली ओडक्यांची रचलेली रांग ,विहिरीच्या वर सुगरणींनी बांधलेला खोपा ,दूरवर पसरलेला काळ्या मातीचा पोत ,उसांची एकसंध दिसणारी झाडे ,शेतातला पांढरे शुभ्र थेंब अंगावर उडवणारा झरा ,उंच नारळाच्या झाडांमधून दिसणारा मावळणारा सूर्य , आणि खडखडका मधून वाट काढत टायर खेळणारी मुले,रात्री  बाहेर बाजीवर बसून अंगणात सांडणारे चांदणे ,  असे अनेक शहरात न अनुभवता येणारे अनुभव आम्ही घेत होतो. जवळच ऊस तोडणारा तांडा आपल्या कबिला सोबत राहत होता . एकाच मंद अशा दिव्याच्या प्रकाशात ७ -८ परिवारातील स्त्रिया पोटाची खळगी भरण्यासाठी चूल धगधगवत होत्या. भुकेसाठी मुलांची चाललेली रडारड ,भाकरीसाठी आईची चाललेली लगबग ,थंडी पासून वाचण्यासाठी  काड्यांच्या झोपडीमध्ये घेतलेला आसरा ,रात्री थकून दमून झालेली निजानीज आणि पहाटे शिदोरी बांधून ,मुलांना घरीच सोडून  परत कामावर जाण्यासाठी निघालेली पुरुष आणि स्त्रिया ह्यांची जोडपी . तसेच  काकांच्या मदतीने  गाईचे दूध कसे काढायचे ,चारा  कसा द्यायचा,गाई म्हशींना अंघोळ कशी घालायची ह्याचा सुंदर अनुभव त्यानी स्वतः त्याच्या चिमुकल्या हातांनी घेतला . चित्रात बघणारे पाळीव प्राणी आज तो जवळून आपल्या निरागस पाटीवर कोरत होता.  ह्या सगळ्या गोष्टींची नोंद आमच्या देखील  मनाच्या वहीत कायमची झाली. ह्या आजूबाजूला  दिसणाऱ्या त्याच्या त्रिजेच्या बाहेरच्या सगळ्याच गोष्टींचा   परिचय सक्षम आपल्या मनाप्रमाणे स्वतःशी करून घेत होता. काही शंकांचं उत्तर प्रश्न विचारून करून घेत होता. 

दुसऱ्या दिवशी सकाळी उठून शेतीची पेरणी,तोडणी ,पाणी सिंचन कसं होत हे समजावून सांगायचं अस ठरलं.काकांनाही त्याची कल्पना दिली .पहाटे उठून आम्ही सगळे शेतात निघालो . पण सक्षमच मन कुठे तरी दुसरीकडेच गुंतलेलं होत.कालपर्यंत इतका खुश दिसणारा ,हातात काडी घेऊन माती उकरून काढणारा ,झाडावर चढायला एका पायावर तयार होणारा ४. ६ वर्षाचं  कोकरू आज शेतात यायला नाही म्हणत होता. आम्हीही मूड नसेल म्हणून सोडून दिल आणि परत जबरदस्तीने ओढून नेण्याचा प्रयत्न देखील केला नाही. आणि गप्पांमध्ये रंगून गेलो . थोड्या वेळानी आजूबाजूला तो दिसत नाही म्हणून हळूच दूरवर नजर टाकली ,तो एका १५ दिवसाच्या गाईच्या वासराशी खेळण्यात दंग होता.तो काय करतोय हे आम्ही दुरूनच बघत होतो. त्याने अंदाज घेऊन त्या वासराला आधी दुरूनच चारा  टाकला पण तो तोंड लावत नाही ,त्याने खा खा म्हणून प्रेमाने ,ओरडून सांगून बघितलं पण तो तयार होईना . हळू हळू जवळ जात त्याने एकट्यानेच त्याच्या पाठीवरून हात फिरवला . वासरानेही छान  प्रतिसाद दिला त्याची मनातील भीती नाहीशी झाली . मग काय त्याच्या सगळ्या  अंगावरून हळुवारपाने   कुरवाळणे चालू होत. तो हे सगळं एकाग्रपणे ,आजूबाजूचं भान विसरून आपल्यातच हरपून करत होता . त्याच्याशी गप्पा सुद्धा मारत होता. आम्ही त्याचा हिरमोड करायला मध्ये गेलो नाही. गाडीत परत निघताना आज आपण काय शिकलो हा प्रश विचारल्यावर त्याने फक्त माझं वासरू त्याचे नाव गट्टू आहे . त्याची आई मला पाहून कशी ओरडत होती मग मी काही त्रास देत नाही हे समजल्यावर ती कशी शांत झाली , तो चारा  का खात नाही ? तो डोळे उघडून कसा बघतो ह्याचे अगणित निरीक्षण त्यानी केलं होत. त्यामुळे सिटी अँड कंट्री साईड  ह्याचा अभ्यास करायला आम्ही निघालो ....पण त्याने त्याच स्वतःपुरत विश्व निर्माण केलं आणि तो शिकला . आता एका नवीन मित्राची गणना आमच्या यादीत झाली होती त्याच नाव होत "गट्टू "

सुंदर होती ती शाळा ना पाटी  ना पुस्तक होतं 

मातीची वही होती आणि लाकडाचा पेन होता

शिकायला अफाट  आसमंत कमी पडत होता 

गिरविलेल्या अक्षरांपेक्षा गाईचा ग श्रेष्ठ होता 

पुस्तकातल्या चित्राला अनुभवाची सीमा रेखाटलेली 

गंमतीतले क्ले पेक्षा  चिखलतली माती स्पर्शून गेली 

कागदावर काढलेला झाडाचा रंग आज फिका पडला 

आयुष्याचा धडा आज वेगळ्या  अर्थाने मनावर गिरवला